دود دست دوم و مضرات آن
وقتی سیگاری روشن میشود یا قلیانی استفاده میشود، دود حاصل از سوختن توتون در انتهای سیگار و تنباکوی در حال سوختن قلیان، به همراه دود خارج شده در طی بازدم فرد سیگاری/قلیانی، وارد محیط می شود و توسط افراد دیگر استنشاق میگردد. وقتی دود دست دوم هوا را به ویژه در فضاهای بسته آلوده میکند، این هوا توسط همه افراد اعم از مصرف کننده و غیر مصرف کننده استنشاق میشود و آنها را در معرض اثرات مضر آن قرار میدهد.
دود دست دوم سیگار ترکیبی از دود ناشی از سوختن سیگار و دود بازدم یک فرد سیگاری است. دو نوع دود دست دوم وجود دارد:
- دود جریان جانبی که مستقیما از محصول تنباکوی در حال سوختن سرچشمه می گیرد.
- دود جریان اصلی که دود بازدمی فرد سیگاری است.
دودی که از سیگار یا بازدم فرد سیگاری سرچشمه می گیرد نیز حاوی مواد مضر، مانند نیکوتین است و می تواند افراد غیرسیگاری را تحت تاثیر قرار دهد. 7000 ماده شیمیایی شناخته شده در دود تنباکو وجود دارد که بسیاری از آنها مضر هستند و70 نوع ماده از آنها باعث سرطان میشوند. همچنین شامل مقادیر زیادی مونوکسیدکربن، گازی است که مانع توانایی خون در انتقال اکسیژن به اندام های حیاتی مانند قلب و مغز میشود که به بیماریهای قلبی و سکته مغزی کمک میکنند.
قرار گرفتن در معرض دود دست دوم دارای اثرات فوری و طولانی مدت بر سلامت است. اثرات فوری شامل تحریک چشم، بینی، گلو و ریه ها و گاهی سردرد، حالت تهوع و سرگیجه است. قرار گرفتن در معرض دود دست دوم میتواند حملات آسم را نیز تحریک کند و باعث سرطان ریه، بیماری عروق کرونر قلب و مرگ قلبی میشود و برآورد میشود که دود دست دوم خطر بروز بیماری کرونر قلب را 30% – 25% و سرطان ریه را 30% – 20% افزایش میدهد.
اگرچه اکثر افراد مصرف کننده دخانیات مرد هستند، اما زنان و کودکان بیشتر تحت تأثیر دود دست دوم آنها قرار دارند. تقریباً نیمی از کودکان در اماکن عمومی به طور منظم هوای آلوده به دود دخانیات را تنفس میکنند. تقریبا نیمی از زنان و کودکان به صورت مستمر در معرض دود دست دوم دخانیات قرار دارند. سالیانه بیش از 8 میلیون نفر به دلیل استعمال دخانیات جان خود را از دست می دهند که حدود یک میلیون نفر از این مرگ ها فقط در اثر مواجهه با دود دست دوم دخانیات است.
بسیاری از مواد سمی حتی پس از اینکه سیگار را خاموش نمودید در داخل اتاق و یا ماشین باقی میماند که به آن دود دست سوم می گویند. کودکان و اطفالی که در منازلی زندگی می کنند و یا در ماشین هایی سفر می کنند که در آنها افرادی سیگار می کشند، در معرض خطر دود دست سوم قرار دارند زیرا کودکان آسیب پذیری بیشتری نسبت به آثار دود محیطی تنباکو دارند به این دلیل که: ریه آنها هنوز در حال رشد است، سیستم دفاع بدنشان هنوز در حال رشد است، مجاری تنفسی شان کوچک تر است و سریع تر نفس میکشند.
بنابراین کودکان به دلیل ریه های کوچک و سیستم ایمنی ضعیف تر، بیشتر در معرض خطرات دود دست دوم هستند و مبتلا به بیماریهایی از قبیل سرفه، سرماخوردگی و عفونت گوش میگردند، و دچار ناراحتی مکرر سینه میگردند: از قبیل خس خس سینه، آسم یا تنگی نفس و برونشیت.
دود دست دوم میتواند حملات آسم را موجب شود و در کودکانی که مبتلا به چنین عارضه ای میباشند، باعث حملات شدیدتر و مکرر شود. همچنین بین مصرف دخانیات در منزل و بستری شدن کودکان در بیمارستان در اثر ذات الریه و برونشیت ارتباط وجود دارد. قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز میتواند بر رشد و رفتار کودکان تأثیر بگذارد و آنها میتوانند در مدرسه توجه و عملکرد کمتری داشته باشند.
استنشاق مواد شیمیایی موجود در دود سیگار توسط مادرانی که به فرزند خود شیر می دهند نیز می تواند موجب انتقال این مواد به شیر آنها شود.
قرار گرفتن در معرض دود دست دوم در دوران بارداری با کاهش وزن هنگام تولد و خطرات ناشی از آن همراه است. قرار گرفتن کودکان متولد شده از مادر مصرف کننده دخانیات یا در معرض دود دست دوم با نقایص مادرزادی، تولد نوزاد مرده، زایمان زودرس و مرگ نوزاد ارتباط دارد. مصرف دخانیات توسط مادران در دوران بارداری خطر مرگ ناگهانی نوزاد و نقایص مادرزادی در آنها را دو برابر میکند، و قرار گرفتن در معرض دود سیگار در دوران بارداری 23% خطر تولد نوزاد مرده و 13% افزایش خطر نواقص مادرزادی را افزایش میدهد. والدینی که دخانیات مصرف میکنند میتوانند با افزایش خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، کاهش رشد جسمی و سرطان دوران کودکی، به شیرخواران خود آسیب برسانند.
محافظت در برابر دود دست دوم
ترک دخانیات به ریه ها و قلب شما کمک میکند تا از لحظه توقف مصرف مواد دخانی بهتر کار کنند. در عرض 20 دقیقه پس از ترک محصولات دخانی، ضربان قلب و فشارخون کاهش می یابد. بعد از 12 ساعت، سطح مونوکسیدکربن در جریان خون به حد طبیعی میرسد. طی 12-2 هفته، گردش خون بهبود یافته و عملکرد ریه افزایش می یابد. بعد از 9-1 ماه، سرفه و تنگی نفس کاهش می یابد.
ترک دخانیات به شما کمک میکند تا از عزیزانتان، به ویژه کودکان، در برابر مواجهه با دود دست دوم محافظت کنید.
چند پیشنهاد ساده برای ترک مواد دخانی مانند سیگار و قلیان
- برای ترک یک تاریخ مشخص تعیین کنید.
- به دوستان، خانواده و همکاران خود این تاریخ را بگویید.
- چالشهای پیش رو برای ترک را پیش بینی کنید.
- محصولات دخانی را از محیط خود خارج کنید.
- خانواده خویش را از دود دست دوم سیگار محفوظ نگاه دارید
- اطفال عادت ها را از افرادی که در کنار آنها هستند فرا میگیرند. اگر با افراد سیگاری زندگی می کنند، احتمال اینکه وقتی بزرگ شدند سیگار بکشند سه برابر می شود.
چه کاری میتوانید انجام دهید؟
- از سیگار کشیدن در منزل خودداری کنید و از دوستان و اعضای خانواده درخواست کنید در صورت سیگاری بودن، بیرون منزل سیگار بکشند.
- نه خودتان در ماشین سیگار بکشید و نه به سایرین اجازه بدهید که در ماشین شما سیگار بکشند.
- از میهمانان سیگاری خود درخواست کنید برای سیگار کشیدن از منزل بیرون بروند، و یا اینکه فرصت دیگری برای سیگار کشیدن پیدا کنند، مثلا در مسیر منزل شما
- به عنوان سرپرست، پدر یا مادر یک کودک و یا حتی به عنوان کسی که به سلامتی خود اهمیت می دهید از مکان های آلوده که در معرض ناخواسته این دود قرار می گیرید دوری کنید. برای مثال به کافه ها و رستوران هایی که در آن سیگار کشیدن مجاز است، نروید و یا در مکان های عمومی مثل پارک، در مجاورت فرد سیگاری قرار نگیرید.
